بي‌بي‌سي چگونه تأسيس شد؟
بررسي كارنامه سرويس جهاني بي.بي.سي و بخش فارسي آن، بدون توجه به اهدافِ برنامه‌هاي درازمدت ديپلماسي عمومي دولت بريتانيا در ايران و خاورميانه امكان‌پذير نيست. شبكه جهاني بي.بي.سي كه شبكه‌ي راديويي، تلويزيوني و اينترنتي بي.بي.سي فارسي زير مجموعه‌ي آن است كاملاً تحت نظر وزارت امور خارجه‌ي بريتانيا عمل مي‌كند، ليكن هرگاه كشور و يا دولتي به سمت‌گيري و يا صحت اخبار و مطالب پخش شده از اين شبكه معترض مي‌شود، دولت بريتانيا در موضعي تكراري و نخ‌نما عملكرد شبكه‌ي مذكور را بي‌ارتباط با دستگاه ديپلماسي بريتانيا اعلام مي‌كند.
بنگاه سخن‌پراكني بريتانيا موسوم به بي.بي.سي قديمي‌ترين و بزرگ‌ترين بنگاه سخن‌پراكني در سرتاسر جهان است. بي.بي.سي در سال 1922 به شكل كنسرسيومي توسط شركت‌هاي ماركوني، جي. ائي.سي، بريتيش تامپسون، متروپوليتن ويكرز و شركت برق بريتانيا راه‌اندازي شد. هدف اصلي اين شركت تأسيس شبكه‌ي خبر‌رساني به تمام بريتانيا و در عين حال حفاظت از پايه‌هاي ايدئولوژيك بريتانياي كبير بود. در سال 1927 و پس از دريافتِ پروانه‌ي سلطنتي تبديل به يك شركت دولتي شد و ساختار امروزي بي.بي.سي شكل گرفت. امروزه مدير كل آن از طرف شورايي انتخاب شده و براي تأييد به ملكه‌ي انگلستان معرفي مي‌گردد. اين شبكه با بيش از 26000 كارمند يك شركت دولتي نيمه خودمختار است كه به ظاهر تحت هيچ نفوذ تجاري و سياسي نيست و تنها به مخاطبانش پاسخگوست! با اين رويكرد، «بي.بي.سي» سال‌هاست كه به ظاهر شعار «هر ملت بايد با صلح و آرامش با ملتي ديگر صحبت كند.»! را شعار خود قرار داده و آن را پيگيري مي‌كند. بنابراين شبكه‌هاي داخلي بي.بي.سي در بريتانيا و سرويس جهاني بي.بي.سي اگرچه تحت مديريت واحدي هستند، ولي به لحاظ وظايف ذاتي و صلاحيت‌هاي برون‌مرزي و بودجه متفاوت عمل مي‌كنند. بدين نحو كه بودجه‌ي شبكه‌هاي داخلي از ماليات مستقيم و سالانه مردم با نام «ماليات تلويزيون» و همچنين كمك دولت تأمين مي‌شود، درحالي‌كه تمامي بودجه‌ي بخش جهاني بي.بي.سي توسط دولت بريتانيا تأمين مي‌گردد.
«بخش جهاني بي.بي.سي در دسامبر 1932 با عنوان «سرويس امپراتوري بي.بي.سي» فقط به زبان انگليسي و عمدتاً براي جذب مخاطبان انگليسي زبان در خارج از مرزهاي آن كشور آغاز به كار كرد. نامي پرابهت و پرمعنا در عصر استعمار و امپرياليسم كه طبعاً امروزه مسئولان اين شبكه ترجيح مي‌دهند تا آن را به فراموشي كامل سپرده و نام جديد «سرويس جهاني بي.بي.سي» را از سال 1988 جايگزين آن كرده‌اند.
در واقع از همان ابتداي تأسيس در منشور‌ها و اساس‌نامه‌هاي مختلفِ سرويس جهاني مسئولان ارشد اجرايي بريتانيا از جمله در دستور‌العملِ مصوبِ كلمنت اتلي نخست‌وزير وقت از حزب كارگر در سال 1946، ضمن تأكيد بر ضرورت توجه اين رسانه به پيروي از سياست‌هاي امپراتوري و منافع ملي آن كشور، در انجام كار خود مستقل عمل كنند. تجربه‌ي تاريخي در كشور‌هاي مختلف نشان داده كه در صورت بروز اختلاف بين اين دو شعار يعني التزام به منافع ملي بريتانيا و استقلال عمل، مسئولان سرويس جهاني بي.بي.سي ترديدي در پيشبرد مورد اول به خود راه نخواهند داد.
مسئولان وزارت خارجه‌ي بريتانيا و سرويس جهاني بي.بي.سي سال‌هاست به اين نتيجه رسيده‌اند كه چرخ تبليغات راهبردي و ديپلماسي عمومي آن كشور با دروغ‌پراكني مستقيم و مداوم نمي‌چرخد. بي.بي.سي نيازي به دروغ‌گويي آشكار و مداوم ندارد. اين شبكه سال‌هاست كه در پي جلبِ اعتمادِ مخاطب از طريق ارايه‌ي گزارش‌هاي درست و ارائه‌ي تصاوير غلط و ناكامل به مخاطبان خارجي تنها در مواقع لزوم و خاص است. اسنادي كه اخيراً توسط وزارت امور خارجه انگليس منتشر شده حكايت از آن دارد كه دولت انگليس برخلاف اين ادعا كه به شاه سابق ايران اعلام مي‌كرده كه تحريريه‌ي بي.بي.سي فارسي از دولت انگليس مستقل است، در ارتباط نزديك با مسئولان راديو فارسي بوده و در مورد جهت‌گيري سياسي اين راديو به آنها دستور‌العمل مي‌داده‌اند.»
«بودجه‌ي بخش جهاني نيز توسط وزارت امور خارجه بريتانيا پرداخت مي‌شود. برنامه‌هاي سرويس جهاني بي‌بي‌سي به 33 زبان از جمله فارسي پخش مي‌شود.»
در گزارش مجلس لردها يا اعيان بريتانيا در بررسي منشور سرويس جهاني بي.بي.سي در دوره‌ي پارلماني سال‌هاي 2005ـ2006 چنين آمده است: «وزارت امور خارجه تأمين‌كننده‌ي مالي سرويس جهاني است و توافق رسانه‌اي بين بي.بي.سي و وزارت خارجه تعيين‌‌كننده‌ي اهداف راهبردي سرويس جهاني بي.بي.سي است. اين [توافق] سرويس جهاني بي.بي.سي را متعهد مي‌سازد كه برنامه‌هاي توليد و پخش شده و اولويت‌هاي رسانه‌اي خود را براساس قراردادش با وزارت امور خارجه‌ي بريتانيا تنظيم كند. همچنين وزارت امور خارجه‌ي نقش تصميم‌گير و مدير درباره‌ي شيوه‌ي كاركرد سرويس جهاني بي.بي.سي خواهد داشت». بنابراين سرويس جهاني بي.بي.سي در چارچوب يكي از ابزار‌هاي ديپلماسي عمومي بريتانيا عمل مي‌كند و در قالب سياست هماهنگ نهاد‌هاي مختلف بريتانيا براي اهداف كلان راهبردي و درازمدت بريتانيا اقدام مي‌نمايد. در اين راستا تمامي فعاليت‌هاي راهبردي و اساسي سرويس جهاني بي.بي.سي و يا شوراي فرهنگي بريتانيا (بريتيش كانسيل) منطبق بر سياست‌هاي دولت بريتانيا مي‌باشد؛ هر چند كه در امور زودگذر و برنامه‌هاي كوتاه‌مدت از تاكتيك‌هاي مورد نظر خود نيز مي‌توانند استفاده كنند. آنچه براي دولتِ بريتانيا مهم است اين است كه از طريق اين دو بازوي رسانه‌اي و فرهنگي‌اش به اهداف نهايي و فتح قلوب و اذهان مخاطبان در خارج از مرزهاي بريتانيا به هر طريق ممكن، ولو دادن امتياز و ضررهايي در كوتاه مدت، دست يابد. به علاوه بخش جهاني بي.بي.سي از نظر اداري نيز رسماً زير مجموعه و تحت دستگاه ديپلماسي لندن محسوب مي‌شود و سياست‌هاي كلان آن مرتباً به شكل مستقيم يا غير‌مستقيم تحت نظارتِ مسئولانِ دولتي يا نمايندگان آنان قرار دارد. مسئولان بي.بي.سي در شرايطي اصرار بر استقلال سرويس جهاني خود دارند كه براي تصويب و اجراي برنامه‌هاي مختلف خود نيازمند ارايه‌ي طرح‌هاي خود به مسئولان قانون‌گذاري و اجرايي بررسي و تأييد مستقيم پارلمان از طريق بخش ديپلماسي عمومي كميسيون خارجي و وزارت خارجه آن كشور هستند.