میرزا محمد تقی شیرازي روح مبارزه با انگليس را در کالبد مسلمانان دمید

میرزا محمد تقی شیرازي روح مبارزه با انگليس را در کالبد مسلمانان دمید

گروه انديشه «خبرگزاري دانشجو»؛ پس از رحلت پيامبر اكرم(ص)، منطقه عراق امروزي به تصرف سپاه اسلام در آمد و مدت زمان زيادي افراد مختلفي بر اين منطقه حكومت كردند. بالاخره عراق در قرن هفتم خورشيدي به اشغال مغولها در آمد و پس از آن سلطان سليمان عثماني با شكست دادن مغولها بر عراق مسلط شد.
 
بعد از شروع جنگ جهاني اول، انگلستان با بهره‏گيري از ضعف عثماني و متحدينش تا بغداد و كركوك پيشروي كرد. اين واقعه سرآغازي براي شكل‏گيري جنبش‏هاي اسلامي ضد استعماري در تاريخ معاصر عراق شد، كه قيام معروف 1920 م./ 1299 ش. عراق، اولين واكنش گسترده مردم عراق عليه سلطه و استعمار غربي بود.
 
آيت الله ميرزا محمد تقي شيرازي: هيچ كس جز مسلمانان حق ندارد، بر مسلمانان حكومت كند
 
اشغال بغداد در سال 1917 م./ 1296 ش.، عدم وفاي انگليس به عهد خود (اعطاي استقلال به عراق پس از جنگ جهاني اول)، تحت‏الحمايه كردن عراق طي يك رفراندوم فرمايشي، تثبيت نظام قيمومت انگليس بر عراق در «كنفرانس سان ريمو» و بويژه فتواي «آيت الله ميرزا محمد تقي شيرازي» مبني بر اين كه «هيچ كس جز مسلمانان حق ندارد، بر مسلمانان حكومت كند.» زمينه‏هاي تدريجي قيام مذكور را عليه انگليس فراهم آورد.
 
رهبري سلسله قيام‏هاي دهه دوم قرن بيستم ميلادي و قيام 1920 م./ 1299 ش عراق با روحانيت و بويژه با آيت الله ميرزا محمد تقي شيرازي مرجع بزرگ شيعيان بود؛ زيرا بر اساس فتواي ايشان مردم در جهاد عمومي عليه انگليس در زمان اشغال بصره شركت كردند و در پايان جنگ جهاني اول از شركت در رفراندوم انگليسي و تأييد و تثبيت تحت‏الحمايگي عراق خودداري ورزيدند. همچنين به دستور معظم‏له «كميته حيدري» مركب از روحانيون براي هدايت انقلاب مسلحانه ضد انگليسي تشكيل شد.
 
ميرزا محمدتقي شيرازي از شيعه، سني، يهودي و مسيحي دعوت كرد تا به جنگ با دشمن مشترك بپردازند
 
بايد خاطر نشان كرد، تنها مردم شيعه عراق در مبارزه عليه انگليس شركت نداشتند(گرچه پرچمدار اين حركت، شيعيان بودند) تا جايي كه آيت الله ميرزا محمدتقي شيرازي در اطلاعيه‏اي از همه مردم عراق، اعم از شيعه، سني، يهودي و مسيحي خواست تا دست به دست هم داده و به جنگ مشترك با دشمن بپردازند.
 
در همين راستا آیه الله میرزا محمد تقی شیرازی ، می دانست که دولتهای غربی و مخالفان اسلام بخصوص بریتانیای چپاولگر برای دستیابی به مقاصد شوم خویش و استعمار کشورهای مسلمان، از اتحاد آنان سخت در بیم و هراس اند و با تمام قوا سعی دارند بین آنان تفرقه بیندازند. وی با درک این واقعیت، کوشش بسیاری کرد تا میان سنی و شیعه اتحاد برقرار کند،  كه شاهد اين مطلب همين فتواي صادر شده از جانب ايشان است.
 
مهمترين شيوه مبارزه ديني و فرهنگي علما با بيگانگان صدور فتوا بود
 
البته براي درك بهتر مبارزات روحانيون و مراجع،  بايد به اين نكته پي ببريم كه يكي از مهمترين شيوه هاي مبارزه ديني و فرهنگي علما با بيگانگان و در اين مورد خاص، با انگليس، صدور فتوا بوده كه برد بيشتري در بين مردم جامعه داشته است.

براي توضيح مطلب فوق به اين نكته اشاره مي كنيم كه پس از اینکه انگلستان  علیه امپراتوری عثمانی اعلان جنگ کرد تصمیم گرفت شهر بصره  در عراق را به تصرف خویش در آورد. وقتي اهالی بصره از این موضوع اطلاع پیدا کردند سخت به هراس افتاده از علما کمک خواستند.
 
عالمان آگاه به زمان این بار نیز چون همیشه موضع گیری مناسبی اتخاذ کردند و به ندای مظلومانه مردم بصره پاسخ مساعد دادند. آنان، هم فتوا بر وجوب دفاع دادند و هم مردم را به پیکار علیه انگلیس متجاوز تحریک و تشویق کردند.
 
در اين زمان آیه الله میرزا محمد تقی شیرازی بود كه  روح مبارزه با انگلستان را در کالبد مسلمانان دمید. خود نیز شجاعانه برای به دست آوردن حقوق پایمال شده عراقیان قیام کرد، و فتوای تاریخی و حماسی خویش را که غیرت وطنی و دینی مردم عراق را به جوش آورد، صادر کرد و مردم عراق را برای جهاد مقدس در مقابل بریتانیای تجاوزگر مهیا نمود.
 
تبلور «انقلاب عشرین » یا «انقلاب بزرگ عراق» به رهایی عراق از تسلط انگليس منجر شد
 
در پی صدور این فتوا، انقلابی ملی و اسلامی به نام انقلاب عشرین یا انقلاب بزرگ عراق تبلور یافت که سرانجام به رهایی عراق از تسلط انگلستان منجر شد.
 
شاهد ديگري براي نشان دادن نحوه ي مبارزات مراجع اين است كه در پی برگزاری انتخابات در عراق مخالفتهایی در شهرهایی نظیر بغداد و کربلا علیه انگلستان صورت گرفت. در کربلا ميرزا محمد رضا فرزند میرزا، تشکیلاتی به نام «الجمعیه الاسلامیه» به وجود آورد.
 
هدف این گروه مبارزه با قیمومیت انگلستان و آزاد سازی عراق از سلطه اجانب بود. آنان در نظر داشتند پس از استقلال، عراق را تحت ریاست فردی مسلمان در آورند. در آن هنگام آیه الله میرزای شیرازی در تقویت این حرکت، فتوایی بدین صورت صادر کرد:
 
هیچ مسلمانی حق انتخاب و اختیار غیر مسلمان را برای حکومت و سلطنت بر مسلمانان ندارد
 
هنوز مدتی کوتاه از فعالیتهای جمعیت اسلامی نگذشته بود که انگلستان تصمیم به دستگیری و تبعید اعضای فعال آن گرفت. هنگامی که میرزا محمد تقی شیرازی از این حادثه آگاه شد، نامه اعتراض ‍ آمیزی به ویلسون نوشت و خواستار آزادی آن گروه گردید. پاسخ نامه مایوس کننده بود و بدین جهت آیه الله تصمیم گرفت فتواي هجرت انگلیس را صادر کند. انتشار این خبر موجب رعب انگلیس گشت و پس از مدتی تبعید شدگان آزاد و به وطن خویش باز گردانده شدند.
 
لازم به ذكر است  آيت الله ميرزا محمد تقي شيرازي ابتدا مي‌خواست طريق مسالمت آميز را براي كسب استقلال عراق و بيرون راندن سربازان انگليسي امتحان كند تا براي آغاز نبرد مسلحانه، حجت تمام شود.
 
 از مخالفت و مشاجره با يكديگر بپرهيزيد كه اين به هدف‌ شما زيان مي‌رساند.
 
به همين دليل او در يكي از اعلاميه‌هايش از مردم خواست براي كسب استقلال عراق و تشكيل حكومت اسلامي در اين كشور با شركت در همايش عمومي در بغداد شركت كنند و خواستار حقوق ملي و ديني خود شوند. در اين اعلاميه آمده است:
 
 برادران عراقي، السلام عليكم و رحمة الله و بركاته
 
«اما بعد، برادران شما در بغداد، كاظمين، نجف، كربلا و ساير نقاط عراق، براي اجتماع و برپائي تظاهرات مسالمت آميز توافق كرده‌اند و گروه زيادي اقدام به اين تظاهرات نموده‌اند كه با حفظ امنيت همراه بود و خواهان حقوق مشروع خود براي استقلال عراق به شكل حكومتي اسلامي مي‌باشند.
 
ان شاءالله براي اين كار هر منطقه‌اي بايد هياتي را به بغداد بفرستد تا متفقاً و همراه كساني كه از سراسر عراق عازم بغداد خواهند شد، خواستار حق خود شوند.
 
بر شما و بلكه بر تمام مسلمانان، اتفاق نظر با برادرانشان در اين آغاز مبارك، واجب است و اين كه از بر هم خوردن امنيت و مخالفت و مشاجره با يكديگر بپرهيزيد كه اين به هدف‌هاي شما زيان مي‌رساند و حقوقتان را كه اكنون زمان رسيدن به آن است ضايع مي‌گرداند.
 
شما را به حفظ جان، مال و ناموس تمام ملل و مذاهب كشورتان توصيه مي‌كنم تا به هيچ يك از آنان صدمه‌اي نرسد. خداوند همۀ شما را به آنچه رضاي اوست موفق گرداند».
 
و السلام عليكم و رحمة الله و بركاته
 
البته انگليسي‌هاي متجاوز، كساني نبودند كه بخواهند حقوق مردم عراق را به طور مسالمت آميز بدهند و از تجاوز و اشغال اين كشور دست بردارند، بنابر اين، در نهايت و پس از فراز و فرودهايي، آيت الله ميرزا محمد تقي شيرازي، فتواي مشهور جهاد و دفاع را صادر كرده و در فتواي مذكور آمده است:
 
«مطالبه حقوق بر عراقي‌ها واجب است و بر آنان واجب مي‌باشد ضمن درخواست‌هاي خويش، رعايت آرامش و امنيت را بنمايند و در صورتي كه انگلستان از پذيرش در خواست‌هاي مردم خودداري ورزد، توسل به قوه دفاعي جايز است.»
 
در پايان بايد به اين موضوع اشاره كرد كه مبارزات و فعاليت هاي علماي عراق در دوران جنگ جهاني اول و سال هاي بعد آن بيشتر در مسير مقاومت و ايستادگي در مقابل اشغالگران انگليسي و كمتر در بنيانگذاري و الگوي يك نظام مشروع و مستقل اسلامي صرف گرديد.
 
خوشبين ترين علماي مجاهد آن زمان انتظار داشتند كه اگر با استبداد مبارزه كنند بالاخره از طريق سلطنت يا جمهوريت و مشروطيت به منظور خود خواهند رسيد و اين اشتباه بزرگي است كه امام خميني (ره) در سال هاي بعد در انقلاب اسلامي ايران بدان پي برد و آن را تكرار نكرند و الگوي مشخصي از نظام جمهوري اسلامي را معماري كردند.