نقش انگليس در كودتاي 28 مرداد
هيچ شكي در نقش آمريكا و انگليس در جريان كودتاي 28 مرداد نيست. بسياري از دستاندركاران كودتا در خاطرات يا مقالات خود به نقش دو قدرت بزرگ اعتراف كرده‌اند. سي.ام.وودهاوس (C.M.Woodhouse)، مأمور ارشد سازمان جاسوسي انگليس، اينتليجنت سرويس كه در مرداد سال 1330 به ايران مأمور شد و سپس يكي از طراحان توطئه كودتا گرديد، خاطراتش را منتشر كرده است. وي به روشني پرده از توطئه انگليس برداشته و به نقش خود در كودتا اعتراف مي‌كند. او با افتخار تمام مي‌نويسد: «برخلاف باور عمومي، نقشه سرنگوني مصدق، ابتدا توسط وزارت خارجه بريتانيا طراحي شد... اين نقشه به وسيله دولت كارگري بريتانيا به مرحله اجرا گذاشته شد». وي همكاران خود را در ايران براي اجراي اين توطئه چنين معرفي مي‌كند: «برجسته‌ترين چهره در ميان همكاران ما رابين زينر (Robin Zaenner) بود كه بعداً پروفسور اديان شرقي در دانشگاه آكسفورد شد. او چند هفته قبل از من به تهران آمده بود. در زمان جنگ در ايران كار كرده و ارتباطات بسيار خوبي برقرار كرده بود و حالا به تجديد آنها مشغول بود. يكي، رابطه او با ارنست پرون سوئيسي بود كه قبلاً معلم شاه و حالا هم يكي از دوستان نزديك او بود. ديگر، يك خانواده‌ي تاجر ثروتمند بود كه دو نفر از آنها براي ما به صورت برادران معرفي شده بودند». منظور وي برادران رشيديان است.
يكي از دستاندركاران آمريكايي كودتا، كرميت روزولت بود. وي يكي از طراحان كودتا از طرف سازمان سيا بود كه از مرز خانقين وارد ايران شد و كودتا را به اجرا گذاشت. وي نيز خاطرات خود را در اين زمينه منتشر و تمام جزئيات كودتا را فاش كرده است. وي مي‌گويد: «نام رمز عمليات آژاكس بود... سيا اين نام رمز را براي شناسايي عمليات خلاف و خاص به كار مي‌برد. قصد از برنامه آژاكس يك اقدام مشترك بود. اين برنامه، شاه ايران، وينستون چرچيل، نخست‌وزير انگليس، آنتوني ايدن، وزير امور خارجه، آيزنهاور [رئيس جمهور آمريكا]، جان فاستر دالس [وزير امور خارجه] و سيا را در برمي‌گرفت. مقصود اين اتحاد، برانداختن نخست‌وزير ايران، دكتر محمد مصدق بود». وي در تمام اين كتاب، شرح چگونگي كودتا را كه از طرف سازمان سيا مأمور آن بود، تشريح مي‌كند. شاه نيز هميشه سپاسگزار مردان آمريكايي بود و تاج و تختش را مرهون تلاش‌هاي آنها مي‌دانست. وي پس از مرگ آيزنهاور، در تشييع جنازه‌اش شركت كرد و گفت: «وظيفه خويش مي‌دانستم و در واقع برايم افتخار بزرگي بود كه در مراسم تشييع جنازه اين سرباز پرافتخار و آمريكايي بزرگ شركت كنم. او... در مقابل سياست‌‌هاي مصدق از من پشتيباني كرد».
به هر حال شكي نيست كه دو قدرت بزرگ آمريكا و انگليس، در اين عمليات مداخله‌جويانه شركت داشته‌اند و اين مسئله، يكي از تفاوت‌هاي اساسي 30 تير و 28 مرداد است؛ اما اين نكته را نيز نبايد ناديده گرفت كه اين دو قدرت بزرگ، هيچ نيروي نظامي را وارد عمل نكردند. سفارت انگلستان در حال تعطيلي به سر مي‌برد و تنها عوامل داخلي انگليس و چند آمريكايي با حمايت معنوي و پول آمريكا اين نقشه شوم را به اجرا درآوردند .