شرائط اختناق‌آميز ايران به هنگام تجديد رابطه با انگليس
در جريان ملي شدن صنعت نفت دولت انگليس به مقابله برخاست و مانع اجراي حقوق اساسي ملت ما گرديد. مذاكرات هيئت‌هاي مختلف با موانعي كه دولت انگليس ايجاد مي‌كرد همواره با شكست مواجه بود، و بالأخره دولت تحت تأثير فشار افكار عمومي به قطع رابطه با انگليس دست زد و سفارت‌خانه‌هاي دو طرف تعطيل شد و اين خود وسيله‌اي در جلوگيري از توطئه‌هاي اين كشور بود كه از طريق سفارت‌خانه انجام مي‌داد اما اكنون دولت زاهدي آمده بود و مي‌بايست روابط عادي دوستانه را برقرار سازد در اين باره اعلاميه مشتركي از جانب ايران و انگليس صادر گرديد كه: «دولتين ايران و انگليس تصميم گرفته‌اند روابط سياسي را برقرار سازند و هر يك بزودي سفير‌كبير به كشور ديگر اعزام دارند، سپس در نزديكترين موقعي كه مورد موافقت طرفين باشد در باب حل اختلافات مربوط به نفت كه اخيراً موجب تيرگي روابط بين آنها شده شروع به مذاكره نمايند…» اين اولين ضربه‌اي بود كه ملت در سياست خارجي احساس مي‌كرد و اين در شرايطي بود كه دولت نفسها را در سينه‌ها حبس كرده بود و دستگاه راديو كلاً در خدمت دولت درآمده و روزنامه‌ها همه جز تعريف و تأييد دولت بحثي نداشتند. آيت‌الله كاشاني در محيط پر از ابهام و ترديد به ميدان آمد. اشخاصي از مبارزين قبلي از جمله دكتر بقائي، مكي، مشار و علي زهري جمع شدند اينان كساني بودند كه در اقليت مجلس 17 جاي گرفته بودند و از نظر دولت زاهدي مثل همراهان دكتر مصدق در وضع اتهام قرار نداشتند و در جريان نهضت هم از پيشروان شاخص محسوب مي‌شدند و به همين جهت براي خود قائل به تكليف بودند. اجتماع اين عده با آيت‌الله كاشاني و اعلام بر اينكه دولت هر تصميمي كه مي‌گيرد. مي‌بايستي از حدود قانون 9 ماده‌اي ملي شدن نفت تجاوز نكند تحركي را در مخالفت با اقدامات دولت پيش آورد و حضور كاشاني در صحنه سياست پرمعني احساس شد و وقتي در يك جلسه مصاحبه مطبوعاتي 20 آذر نظر آيت‌الله كاشاني را در مورد تجديد رابطه با انگلستان خواستند با قاطعيت اعلام داشت «ملت شريف ايران هرگز تن به اين ذلت نخواهد داد، هر روزي كه دولت اعلام تجديد رابطه بدهد روز عزاي ملي است و بايد مردم نوار سياه به سينه خود نصب كنند و بعلاوه هر مغازه با خط درشت به مغازه خود بنويسند و اظهار تنفر از انگليسيها و مساعدين آنها چه خارجي و چه اعمال داخلي بنمايند». مخالفت صريح كاشاني با دولت زاهدي در اولين گامي كه در تحكيم نفوذ بيگانگان برمي‌داشت نمايانگر خط اسلامي است كه اين روحاني مبارز با وجود همه صدمات با سرسختي دنبال مي‌كرد و انتقام انگليسيها و اتهامات و تبليغات گسترده عليه وي نتوانسته بود او را از پاي درآورد و لااقل به سكوت كشاند. كاشاني سفارت انگليس را مركز تخريب و دسيسه و جاسوسي عليه نهضت ملت ايران مي‌شناخت و آمريكائيها را كه سعي داشتند هر چه زودتر تجديد رابطه با انگليس برقرار شود با بدبيني كامل مي‌نگريست. كاشاني در هنگامي خط استقلال را ترسيم مي‌كرد كه سه قدرت بزرگ امريكا و انگليس و شوروي به حكومتي چون زاهدي حافظ منافع بيگانه در اين سرزمين توافق كرده‌اند و دولت شوروي به اعتبار همين رضايت و توافق كلي ناظر دستگيري و اعدام هواخواهان خود (حزب توده) وسيله عمال غرب مي‌باشد و هيچ‌گونه درگيري با رقبا پيدا نمي‌كند. شوروي مي‌بيند كه دولت زاهدي تحت حمايت آمريكا تشكيل شده و برنامه آمريكا را پياده مي‌كند و برخلاف حقوق ملت ايران عمل مي‌نمايد اما سكوت مي‌كند و از لحاظ اقتصادي هم با پرداخت طلاي ايران او را ياري مي‌نمايد. تجديد رابطه با دولت انگلستان در دانشگاه و در بازار و بين طبقات تأثير گذاشت. واقعه 16 آذر دانشگاه علاوه بر اين كه مخالفتي با ورود نيكسون بود عكس‌العمل طبيعي دانشجويان در برابر سياست خارجي دولت در تجديد رابطه با انگليس بود كه به شهادت سه تن از دانشجويان انجاميد.