12 شهريور 1294 شهادت جهادگر ضد استعمار انگليس رييسعلي دلواري

رئيس علي فرزند رييس محمد در سال 1261 ش در دهستاني از توابع بوشهر به دنيا آمد. او در عصر مشروطيت، جواني 24 ساله، بلند همت، شجاع، در صدق و صفا كم مانند و در حب وطن و توكل به خدا، ضرب المثل بود. اگرچه سواد و معلومات كافي نداشت، اما پاكي و سرشت و صفات حميده او زبانزد اطرافيان بود. رييسعلي بعد از اين كه قواي اشغالگر انگليس بوشهر را به تصرف خود درآوردند، با شجاعتي وصف‏ناپذير به مقابله با تجاوزگران پرداخت و شكست‏هاي سنگيني بر آنان وارد كرد.

پس از اشغال بوشهر در رمضان سال 1333 ق، نيروهاي انگليسي قصد تصرف دلوار را مي‏كنند. محلي كه پيش از آن، چند بار سربازان انگليسي به آنجا يورش برده و هر بار طعم تلخ شكست را چشيده بودند. رييسعلي همراه با ياران خود، عليه اشغالگران وارد نبرد شده و نيروهاي متجاوز را كه قريب به پنج هزار نفر بودند، تار و مار مي‏كند. قيام مردم تنگستان بر روي هم هفت سال به طول انجاميد و در اين مدت، دليران تنگستان، دو هدف عمده را دنبال مي‏كردند: پاسداري از بوشهر، دشتستان و تنگستان به عنوان منطقه سكونت خود و جلوگيري از نفوذ قواي بيگانه به درون سرزمين ايران و دفاع از استقلال وطن. رييسعلي دلواري اين آزاده دلاور، سرانجام در حين مبارزه با دشمنان اسلام و ايران در دوازدهم شهريور 1294 ش برابر با 23 شوال 1333 ق در 33 سالگي، از پشت مورد هدف گلوله فرد خائني قرار گرفت و به شهادت رسيد.


بیوگرافی و زندگینامه

رئيس علي دلواري فرزند رئيس محمد، كدخداي ده دلوار(1) بود كه در سال 1260 شمسي متولد شد. او درعصر مشروطيت جواني بيست و چهارساله، بلند همت، شجاع، در صدق و وفا بي مانند و در حبّ وطن كم نظير و در توكل به خدا ضرب المثل بود. اگرچه سواد كامل و معلومات كافي نداشت، اما پاكي سرشت و صفات حميده او طوري بود كه زبانزد خاص و عام بود. رئيس علي بعد از اين كه قواي اشغالگر انگلستان بوشهر را به تصرف خود درآوردند با شجاعتي وصف ناپذير به مقابله پرداخت و شكست سنگيني بر قواي انگلستان وارد كرد و در حين مبارزه با دشمنان اسلام و ايران، از پشت مورد هدف گلوله فرد خائني قرار گرفت و در منطقه تنگك صفر، در بيست و سوم شوال1333ه ق/3 سپتامبر 1915، به شهادت رسيد.بوشهر از بنادر بزرگ و مهم ايران است كه قريب به يك صد سال است، به عنوان مركز بنادر جنوب كشور شناخته مي شود. قبل از ورود دين اسلام به ايران، بندري به نام بوشهر اساساً وجود نداشته است و آبادي در دو فرسنگي سمت جنوب بوشهر در ساحل دريا بوده كه آن جا را " ريشهر" مي ناميده اند. به قول مؤلفين" فارسنامه ناصري" و" گنج دانش"، بوشهر از زمان كريم خان زند رو به آبادي گذاشت و در زمان ناصرالدين شاه رو به عمران بيشتر گذاشت و از بنادر تجاري مهم محسوب شد. تا در سال 1273 ه. ق، كه شهر هرات از طرف دولت ايران محاصره شد، انگليسي ها كه ترسيده بودند و براي انصراف ايران از تصرف هرات كه كليد هندوستان شمرده مي شد، سي فروند كشتي جنگي به خليج فارس فرستادند و پس از جنگ با دلاورمردان تنگستان اين بندر را تصرف كردند.( اين درگيري بين باقرخان ضابط تنگستاني و پسر رشيدش احمدخان تنگستاني با چهارصد تفنگچي در قلعه ريشهر روي داد و احمدخان تنگستاني به همراه 72 نفر شهيد شدند.) در آغاز جنگ جهاني اول(1914) قواي روس از شمال و نيروهاي انگلستان از جنوب، كشور ما را در معرض هجوم قرار دادند و كشتي هاي جنگي انگلستان در مقابل بوشهر لنگر انداختند و نيروهاي اشغالگر در 8 اوت 1915، برابر با 17 مرداد 1294(26 رمضان1333)، شهر بوشهر را به اشغال خود درآورند. يك روز پس از اشغال بوشهر، چهارده نفر از ساكنين آن عليه اشغالگران اعتراض كردند، ولي چون اهل جدال و اسلحه نبودند دستگير و به هندوستان تبعيد شدند. "رئيس علي خان دلواري" و "شيخ حسين خان چاه كوتاهي" و "زاير خضرخان اهرمي" سه نفر خوانين دلير تنگستان از اين وقايع آگاه شدند و تصميم گرفتند كه عليه دشمن قيام و در مقام دفاع از وطن برآيند. حدود دو ماه قبل از اين كه قواي انگلستان بوشهر را اشغال كنند، ژنرال كاكس كنسول انگلستان در خليج فارس، نامه اي به مرحوم "شيخ محمد حسين برازجاني" روحاني متنفذ و مجتهد معروف دشتستان نوشت كه جواب آن نامه انگيزه قيام رئيس علي دلواري آن قهرمان نامي ايران و اسلام شد. كنسول انگلستان در اين نامه از شيخ محمدحسين برازجاني خواسته بود كه از نفوذ خود استفاده كند و از هر گونه آشوب و قيام عليه اشغالگران جلوگيري نمايد. در اين نامه تأكيد شده بود كه از دشمني با دولت انگلستان هيچ سودي عايد ملت ايران نخواهد شد، بلكه در صورتي كه ايرانيان وارد جنگ شوند، انگلستان يك سوم خاك ايران را به تصرف خود در خواهد آورد. شيخ، در پاسخ به اين نامه تمام مصيبت ها را از طرف دولت انگلستان برشمرده و اعلام كرده بود كه چنانچه عمليات انتقام جويانه عليه اشغالگران صورت پذيرد، مسؤوليت آن بر عهده انگليسي ها خواهد بود. رئيس علي، در نامه هاي متعدد به شيخ محمدحسين برازجاني براي جهاد و قيام عليه قواي انگلستان كسب تكليف مي كند كه سرانجام مرحوم شيخ صورتي از حكم جهادي كه مراجع شيعه از نجف اشرف ارسال داشته بودند به ضميمه حكم خود مبني بر وجوب جهاد با كفار انگليسي و جلوگيري از رخنه آن ها به بنادر جنوب و دشتستان و تنگستان و لزوم همكاري خوانين اين مناطق و بسيج مردم مسلمان براي رفتن به ميدان جنگ صادر مي كند و براي همه خوانين مي فرستد. رئيس علي دلواري همين كه از حكم جهاد مرحوم شيخ محمد حسين برازجاني و ديگر مراجع ديني آگاهي مي يابد، آماده نبرد با امپراطوري انگلستان مي شود و مقدمات كار را در خانه حاج سيد محمد رضاي كازروني فراهم مي سازد. رئيس علي همراه دوستش خالو حسين دشتي در اوايل ماه رمضان 1333 ه.ق، در عمارت حاج سيد محمدرضا كازروني، پس از مذاكراتي با وي آمادگي خود را براي دفاع از بوشهر و جلوگيري از پيشروي نيروهاي انگليسي اعلام مي دارد. رئيس علي پس از اظهار تشكر، قرآن مجيد را مي طلبد و همين كه خادم قرآن مي آورد برمي خيزد و تعظيم مي كند و با احترام تمام آن را روي ميز جلو خود مي گذارد، آن گاه رو به حاضرين كرده و مي گويد: " اي كلام الله گفتار مرا شاهد باش. من به تو سوگند ياد مي كنم كه اگر انگليسي ها بخواهند بوشهر را تصرف كنند و به خاك وطن من تجاوز نمايند، در مقام مدافعه برآيم و تا آخرين قطره خون من بر زمين نريخته است، دست از جنگ و ستيز با آنان نكشم و اگر غير از اين رفتار كنم، در شمار منكرين و كافرين به تو باشم و خدا و رسول از من بيزار شوند." بعد از اشغال شهر بوشهر در 26 رمضان1333ه.ق، نيروهاي انگليسي قصد تصرف ناحيه دلوار را مي كنند. دلوار محلي بود كه پيش از آن چندبار سربازان انگليسي به آن جا تجاوز كرده، اما طعم تلخ شكست را در اين ناحيه چشيده بودند. رئيس علي خان دلواري و شيخ حسين خان چاه كوتاهي و زايرخضرخان اهرمي از اين وقايع آگاه و در مقام دفاع از وطن برمي آيند. قيام دليران تنگلستان عليه اشغالگران آغاز مي شود و نيروهاي متجاوز انگليسي كه قريب به پنج هزار نفر بودند در دام دلير مردان تنگستاني گرفتار مي آيند و عده زيادي از متجاوزان انگليسي در اين حمله از بين مي روند. قيام مردم تنگستان بر روي هم هفت سال طول مي كشد و در اين مدت دليران تنگستاني دو هدف عمده را دنبال مي كنند: 1. پاسداري از بوشهر و دشستان و تنگستان به عنوان منطقه سكونت خود. 2. جلوگيري از حركت قواي بيگانه به درون مرزهاي ايران و دفاع از استقلال وطن. رئيس علي دلواري كه در حقيقت روح قيام شورانگيز مردم جنوب ايران به شمار مي رفت و از حيث خصايص اخلاقي و نظامي بر سايرين تفوق داشت، قبل از اين كه زندگي را بدرود گويد، بارها مرگ خود را پيش بيني كرده بود تا اين كه سرانجام، در شب هجوم دشمن در ناحيه " تنگك صفر" هنگام شبيخون به دشمن از پشت سر توسط غلامحسين تنگكي در روز بيست و سوم شوال1333 ه.ق، به فيض شهادت نايل مي آيد. درباره علل قتل رئيس علي به صراحت نمي توان چيزي گفت. چه وقايع نگاران و مورخان آن عصر به اين موضوع اشاره نكرده اند. ولي غلامحسين تنگكي قبل از به شهادت رساندن رئيس علي خطاب به صاحب منصب انگليس گفته است:" من تشنه خون رئيس علي هستم، چون جد او قاتل پسرعموي من است و مدت هاست كه منتظر هستم با يك گلوله او را سوراخ كنم." رئيس علي سمبل مبارزه با استعمار رئيس علي دلواري در مبارزه با استعمار چهره واقعي و ژرفاي ايمان خود را نشان داد و به قيام خونين ضد اجنبي مردم نواحي دشتي، دشتستان و تنگستان رنگ خاصي بخشيد. روح استقلال طلبي و عشق به ميهن و غيرت و حميت وي از او شخصيتي به وجود آورده بود كه آوازه جانبازي و فداكاري اش در سراسر ايران طنين افكند. وي نبرد عليه قواي مهاجم را وظيفه ملي و مذهبي خود مي دانست و فعاليت هاي ضد انگليسي او از اين اعتقاد مايه مي گرفت و تقويت مي شد. رئيس علي قاطعانه تصميم گرفت خود را فداي استقلال و تماميت ارضي وطن كند. مقامات انگليسي كه اغلب با تزوير و نيرنگ و پرداخت رشوه و زر و سيم بر حريف چيره مي شدند، پس از اتخاذ تصميم قطعي درباره اشغال بوشهر و پيشروي به سوي شيراز به منظور تطميع رئيس علي، دونفر از متابعان حيدرخان حيات داودي را به دلوار گسيل مي دارند تا به زعم خود موافقت او را مبني بر پياده شدن قواي انگليس در كرانه خليج فارس و حركت به سوي شيراز جلب كنند. نمايندگان حيدرخان ضمن ملاقات با رئيس علي متذكر مي شوند كه چنانچه او از قيام عليه قواي اشغالگر صرف نظر كند، مقامات انگليسي چهل هزارپوند به او خواهند پرداخت. رئيس علي با صراحت و شجاعت تمام مي گويد:" چگونه مي توانم بي طرفي اختيار كنم در حالي كه استقلال ايران در معرض خطر جدي قرار گرفته است؟" پس از مراجعت نمايندگان حيدرخان كه تيرشان به هدف مقصود اصابت نكرده بود، نامه تهديدآميز از طرف مقامات انگليسي به رئيس علي نگاشته مي شود مبني بر اين كه: " چنانچه بر ضد دولت انگلستان قيام و اقدام كنيد، مبادرت به جنگ مي نماييم، در اين صورت خانه هايتان ويران و نخل هايتان را قطع خواهيم كرد." رئيس علي در پاسخ مقامات انگليسي مي نويسد:" خانه ما كوه است و انهدام و تخريب آن ها خارج از حيطه قدرت و امكان امپراطوري بريتانياي كبير است. بديهي است كه در صورت اقدام آن دولت به جنگ با ما، تا آخرين حد امكان مقاومت خواهيم كرد." پي نوشت: 1. دلوار دهي از دهستان ساحلي بخش اهرم شهرستان بوشهر، در سي كيلومتري جنوب باختر اهرم، كنار جاده سابق بوشهر به لنگه در ساحل دريا واقع شده است. اين روستا كه جزء خاك تنگستان محسوب مي شود در شش فرسخي بوشهر قرار دارد.