فرقه بهاییت در بریتانیا

بنابه اظهار بهاییان سال 1998 میلادی یکصدمین سالگرد تشکیل محفل کوچکی از این فرقه ضاله در انگلستان است ولیکن رابطه این کشور با این فرقه به روزگاران آغازین تأسیس آن برمی گردد چرا که در نوامبر سال 1845 میلادی روزنامه تایمز لندن به بابیگری اشارتی دارد.
می دانیم بهاییان خود را به میرزا حسینعلی ملقب به بهاءالله (1892ـ1817) منتسب می کنند. این لقب را ظاهراً حاج محمد علی بارفروشی که خودش لقب قدوس داشته و از شاگردان سید کاظم رشتی بوده ، به او داده است .
میرزا حسینعلی در سال 1280 قمری در باغ نجیب پاشا در نزدیکی های بغداد ادعا کرد که همان کسی است که علی محمد باب ظهورش را خبر داده است . جز اینکه بنابه مصلحت او را معرفی نکرده است ، عده ای از بابیان این ادعا را پذیرفتند و بهایی شدند و عده ای دیگر بابی باقی ماندند و به اهل بیان یا ازلی معروف شدند.
در روزگار جنگ بین آنان یک مستشرق انگلیسی برای شناخت اوضاع به ایران آمد. وی دانشمند معروف کمبریج ادوارد براون بود.

ادوارد گرانیل براون (1926ـ1862 میلادی )
وی که از بزرگ ترین خاورشناسان دانشمند انگلیسی است از اکتبر 1887 تا اکتبر سال 1888 میلادی (سال 6ـ1305 هجری ) به ایران آمد و بادنبال کردن تحقیقات کنت دوگوبینو که به عنوان وزیر مختار فرانسه در تهران زندگی کرده بود و کتابش در باره تاریخ باب بود فعالیت پژوهشی خود را ادامه داد و یادداشت های فراوانی درباره آن نوشت . وی پس از بازگشت از ایران و نوشتن کتاب "یک سال در میان ایران "(A year Amongst Persians, Cambridge, 1927) به دیدار میرزا حسین علی بهاءالله در عکا و در قبرس با یحیی صبح ازل ملاقات کرده و در مجموع وی توانست تحقیقات خود را در چندین مقاله بنویسد و سپس در دو کتاب انتشار دهد. این کتاب ها در سال 1891 و 1893میلادی در لندن چاپ شده است . مشخصات دو کتاب ادوارد براون عبارت است از:
1- The New History of the Bob, Cambridge, 1893.
2- A Travellers Narative, Written to Illustrate the Episode of the Bob, Cambridge, 1891.
ادوارد براون بیشتر طرفدار صبح ازل بود و از اینکه طرفداران وی اندک هستند ناراحت بود و معتقد بود وی جانشین واقعی باب است ومیرزا حسینعلی به دروغ خود را جانشین می داند. برخی از دوستان ادوارد براون به این نکته اشاره کرده اند مانند "اتکینز" (J.B. Atkins) درصفحه 39 و 40 کتاب خود به نام "A Persian Anthology" هم به این دلیل و هم به خاطراینکه در کتاب خود متن دستخط توبه نامه سیدعلی محمد باب را گراور کرده است زیاد از طرف بهاییان مطرح نمی شود اما در هر صورت وی و معاصرش "کنت دوگوبینو" اطلاعات زیادی در این خصوص داده اند. کتاب دیگر مهمی که در انگلستان برای نخستین بار به چاپ رسیده کتاب نقطه الکاف اثر میرزا جانی کاشانی از منابع قابل بررسی این موضوع است که توسط ادوارد براون منتشر شده است .
ادوارد براون توانست بیشترین مجموعه کتاب های مربوط به بابیان و شیخی ها را که بیش از 467 مجلد کتاب به زبان فارسی ، عربی وترکی بود و بعضاً خطی بوده جمع آوری و تقدیم کتابخانه کمبریج نماید.
ادوارد براون فعالیت علمی خود را در موضوع مسایل باب و بهاء را به کنار گذاشت و آثار ارزشمند فراوانی تألیف کرد مانند تاریخ ادبیات ایران ، و به خاطر این اقدامات خیابانی در کنار دانشگاه تهران هنوز هم به نام وی می باشد.

جانشینان میرزا حسینعلی و انگلستان
در هر حل بعد از میرزا حسینعلی ، علی رغم رقابت و کشمکش هایی که بین پسران او بروز کرد، یکی از آنان به نام عباس افندی که خود راعبدالبها نامید (1921ـ1844) موفق شد خود را به عنوان جانشین پدرش به پیروان بقبولاند. وی که در گسترش این آیین با کمک انگلیسی هاجدیت تمام به خرج داد و ضمناً از دولت انگلستان به دریافت لقب Sir مفتخر شده بود! تا هنگام مرگ ریاست پیروان را به عهده داشت پس از او شوقی افندی که در انگلستان بار آمده و تحصیل کرده بود به ریاست رسید و در انگلستان درگذشت و گورش در لندن می باشد.
باید به این نکته اشاره کرد با توجه به اینکه محل زندگی و درگذشت میرزا حسینعلی عکا بوده است و این محل نیز توسط انگلیسی هابرای اقامت وی تعیین شده بود وی و یارانش در پناه دولتی که بعدها با عهدنامه انگلیسی بالفور به نام اسراییل شناخته شد قرار گرفتند.

آغاز پیدایش بهاییت در انگلستان
اولین کسی که در انگلستان به بهاییت در آمد زنی بود زاده آمریکا و پرورده انگلستان که در سال 1898 بهایی شد. به این دلیل این تاریخ به عنوان آغاز تشکیل محافل بهایی به شمار آمده است . دومین نفر که اولین انگلیسی الاصل محسوب می شود خانم "اتل (Athel) روزنبرگ "،متوفی 1930 بود که از رهبران فرقه به شمار می آمد و در سال 1899 بهایی شد. در این تاریخ تا 1952 چهار نفر دیگر در انگلستان بهایی شدند. اولین بهایی در شمال انگلیس خانم "سارا آن ریج وی " (S. Ann Ridgeway) بود و پس از آن "ادوارد هل " در شهر سالفورد. روی هم رفته تا سال 1920 که اولین جلسات هفتگی تشکیل شد چند تنی دیگر هم به آنان پیوسته بود.
سال 1911 میلادی برای بهاییان مهم است زیرا در این سال "ویلبر فرس " کشیش کلیسای "سنت جان " در یکی از مراسم دینی نامی هم از بهاییت برد و به دنبال آن ، اتاقی هم برای مطالعه بهاییان اختصاص داده شد.
عبدالبها (عباس افندی ) از سوم سپتامبر تا سوم اکتبر در لندن بود و در دهم سپتامبر، برای اولین بار در City Tempel London در برابرجمع ظاهر شد. وی در بین سال های 1913 و 1912 به جزایر بریتانیایی بازگشت و از شهرهای لیورپول ، لندن ، ادیمبورگ ، آکسفورد وبریستول دیدن کرد. این سفر، هم تبلیغ برای بهاییان بود و هم دوستان و حمایتگران مؤثری برای آنان فراهم آورد.
در سال 1911 یا 1912 "دانیال جنکین " بهایی شد و محفل کوچکی در شهر St. Ives Cornwall انگلستان تشکیل داد. این شخص درسال 1913 اولین سفر تبلیغی و جهانی خود را از این جزایر آغاز کرد و لیکن از هلند فراتر نرفت و در آنجا مرگ گریبانش را گرفت .
در شهر "بورنموث " دکتر "اسلمونت " در سال 1915 بهایی شد و محفلی از دوستان و بیمارانش ترتیب داد که از آن جمله راهبه ای به نام "گریس چلیس " (Grace Chalis) بود که بعدها به عضویت مجمع روحانی بریتانیا درآمد.

مجمع ملی روحانی بهاییان بریتانیا
بهاییان انگلیس در سال 1914 در یک لجنه جمع شدند ولیکن این لجنه در سال 1916 از هم پاشید. پس از آن در سال 1920 شورای ملی بهاییان برپا شد. بعد از آن در سال 1922 مجمع روحانی انگلیس با نام دیگر شورای بهاییان سراسر انگلیس تشکیل شد و اولین همایش خود را در لندن برگزار کرد. سال بعد مجمع ملی روحانی انگلیس به وجود آمد که در سال 1930 موسوم به مجمع روحانی و ملی بهاییان جزایر بریتانیا و بعداً در سال 1972 از آن سراسر انگلستان شد. در همین سال مجمع ملی جداگانه ای برای جمهوری ایرلند پایه گذاری شد.

تاریخ بهاییان انگلستان از سال 1930 تا 1950م .
بعد از مرگ عبدالبها فعالیت بهاییان و شماره آنان سقوط فاحشی کرد ولیکن از نیمه دهه 1930 به سبب آمدن بهاییان جوان ، از جمله شخصی مبلّغ به نام حسن بالیوزی (Balyuzi) به این کشور کارشان رونق مجددی یافت . این شخص با دو نفر دیگر به عضویت مجمع روحانی ملی انتخاب شدند و به همراهی شخص دیگری به نام "جان فربی " مسؤول تبلیغی اداره کارهای عمومی جامعه بهاییان تا سال بعدشدند. افزوده بر آن ، از سال های 1930 تئاتری تأسیس ومجله ای منتشر و آموزشگاهی تابستانی هم گشوده شد. همچنین کنفرانس زمستانی آنان از دسامبر 1937 به بعد مرتباً تشکیل جلسه داده است .
در شهر یورکشایر (Yourkshire) خانم "ای . پی . کنورثی " (E.P. Kenworthy) که عبدالبها را هم در پاریس دیده بود بهایی شد. دربرادفورد سه نفر خانم گرویده بهاییت شدند.
یک هنرمند آمریکایی به نام "مارک توبی "
(M. Tobey) ساکن بریتانیا در سال 1930 تا 1938 کلاس های آموزشی و تبلیغی ای در "دارتینگتن هال " و مدرسه ای در استان "دون " وجلسات گفتگو در شهر "تورکی " برپا داشت . در نتیجه این فعالیت ها دو هنرمند دیگر به جمع آنان پیوستند و نیز خانمی به نام "وایلت مک کینی " با پسرش به شهر "اشبرتون " (Ashborton) رفت تا در آنجا به تبلیغ بپردازد. یک سال بعد هم دو زن دیگر به این آیین گرویدند.
بهاییان به طور محلی از طرف شوراهایی انتخابی موسوم به مجمع روحانی محلی یا محفل روحانی یا لجنه سازمان داده می شوند. اولین نمونه از این نوع در بریتانیا در سال 1922 در لندن و منچستر و "بورنموث " به وجود آمد.
در سال 1946 جامعه بهاییان بریتانیا برنامه شش ساله ای برای افزایش این گونه مجمع ها در جزایر انگلستان طراحی کرد. سپس در سال 1946 این آیین را به اسکاتلند و ویلز و ایرلند کشاند. این برنامه شش ساله ، مجامع روحانی محلی را تا 24 واحد رسانید که چهار تای آنها درمراکزی محوری چون شهرهای ادیمبورگ ، بلفاست ، دوبلین و کاردیف بودند.

تحولات سال های 1950 میلادی بهاییان انگلستان
به دنبال برنامه نسبتاً موفق شش ساله ، جامعه بهاییان لندن در سال 1950 از طرفی شوقی افندی مأموریت یافتند که طی دو سال دامنه تبلیغ را به آفریقا بکشانند. در نتیجه یک نفر به اوگاندا و یک نفر به تانگانیکا (اینک بخشی از تانزانیا) رفتند. در سال 1951 حسن صبری وایزابل صبری هم عازم آنجا شدند و "تد کارل " نامی هم به کنیا رفت . این برنامه موفقیت آمیز بود و اولین برنامه همکاری های بین المللی به حساب آمد.
در سال 1955 به دستور شوقی افندی بنا شد اعضای جامعه روحانی محلی از ساکنان محلاتی تشکیل شدند که حدودشان را شهرداری وقت تعیین می کند. با این ترتیب پنجاه مجمع روحانی محلی برپا و تعداد آنها تا سال 1973 به دو برابر رسید. پس از افتتاح مجمعی در ایرلنددر سال 1972، نام مجمع روحانی ملی به مجمع روحانی بریتانیا تغییر یافت .
پیشرفت بهایی گری در انگلستان خیلی کند و تدریجی بوده است ولیکن گهگاه جهش هایی در آن دیده شده است چنان که در آخرین سال برنامه شش ساله (1950ـ1949) و دو سال آخر برنامه ده ساله را جهاد تبلیغی خوانده اند. پنجاه درصد به شماره پیروان افزوده شد اماتعداد آنها را مسکوت گذاشته اند. در اوایل سال های 1980 پیروزی انقلاب اسلامی بین سال های 1978 تا 1980 سیل پناهندگان ، از جمله بهاییان به این کشور جاری ولیکن به مرور بیشتر آنها به آمریکا و کانادا و استرالیا مهاجرت کردند.
در سال 1329 مرکزی برای بهاییان در منطقه "ریجنت استریت " لندن گشایش یافت و در سال 1954، محلی در منطقه "نایتزبریج "لندن خریداری شد و به عنوان کانون ملی بهاییان آغاز به فعالیت کرد. مراکزی هم در اسکاتلند و جزایر آن و ایرلند شمالی و ویلز تاکنون خریداری شده است . روی هم رفته تا سال 1996 تعداد مجامع روحانی محلی (لجنه یا محفل روحانی ) در انگلستان و ایرلند شمالی 143واحد بوده است . (اسکاتلند 18، ایرلند شمالی 13 و ویلز 10).

شناخت نیمه رسمی بهاییت در انگلستان
در سال 1939 مجمع روحانی ملی قانونی شد و در سال 1967 به عنوان سازمان خیریه به ثبت رسید نیز بهاییان در دوره جنگ جهانی دوم مشمول معافیت از خدمات نظامی بوده اند.
در سال 1990، اداره گذرنامه ، تأیید مجامع روحانی را دایر بر هویت بهایی داشتن متقاضیان به رسمیت شناخت ولیکن علی رغم رسمی بودن تعطیلات مذهبی آنان در بریتانیا، تنها در اسکاتلند ازدواجشان رسمیت قانونی دارد.

فعالیت سازمان بهاییان انگلستان
سازمان انگلستان به عنوان سازمان مادر، واحدهایی در برخی نواحی آفریقای مرکزی و جنوبی وجمهوری ایرلند و قبرس به وجود آورده است و هم اینک نیز مجمع روحانی انگلستان مسؤولیت بهاییان جبل الطارق و جزایر دریای مانش و جزیره "ادم " را دارد. برخی از بهاییان انگلیس به پیشرفت بهاییت در سطح جهان کمک هایی کرده اند که از آن جمله اند "اسلمتن "، "تاون رشند"، "بالیوزی " و "فربی "، عنوان بازوان این فرقه را یافته اند. برخی دیگر جزء اولین پیشگامان گسترش بهاییت به بسیاری ازنقاط جهان مخصوصاً کشورهای مشترک المنافع بوده اند.
اخیراً نیز افرادی از جوانان روانه اروپای شرقی و روسیه شده اند تا به مارکسیست های آن دیار درس بهایی گری بیاموزند. آنها می گویندروی هم رفته تا سال 1993، بهاییان انگلستان به 138 کشور جهان مهاجرت کرده و اکثراً مقیم شده اند. با این حساب انگلستان در جهت صدور مبلغ بعد از ایران و آمریکا قرار دارد.

آغاز بهاییت در اسکاتلند
اولین بهایی اسکاتلند ظاهراً خانم "جینز الیزابت وایت " است که همسر کشیش دون پایه ای در کلیسای اسکاتلند بود. او هم عباس افندی رادر "عرکا" ملاقات کرده و هم او را به شهر "ادیمبورگ " دعوت کرده است . نیز همایش هایی در خانه خود ترتیب داده است . با این حال دراسکاتلند تا زمان اجرای برنامه شش ساله کسی بهایی نبود تا اینکه ضمن اجرای برنامه شش ساله، عده ای به ادیمبورگ سفر کردند و ماندند.اولین نفر از اینان دکتر م . سعید مصری بود که بعداً خانم "ایزابلا صبری " به او پیوست . بنابراین برپا شدن مجمع روحانی محلی در آن جا تاسال 1948 طول کشید.

ورود و رشد بهاییت در ویلز، ایرلند شمالی و جزایر کناره های انگستان
اولین نفر از بهاییان که در "ویلز" سکونت یافت "رز جونز" (Rose Jones) در سال 1942 بود. اولین نشریه آنان نیز در سال 1950 بیرون آمد. اما تشکیل مجمع روحانی محلی روحانی شان زودتر از سال 1961 محقق نشد.
در ایرلند شمالی تا اواخر دهه 1940 کسی از بهاییان در آن جا ساکن نبود و اولین کسی که پا بدان جا گذاشت "چارلز دانینگ " بود که درسال 1948 وارد بلفاست شد. سال بعد شخصی که بعداً سمندری نامیده شد به او پیوست . اولین محفل روحانی محلی در سال 1950 دربلفاست تشکیل شد و اولین کسی که از اهل آن جا بهایی شد "رابرت اسلون " (R. Sloan) و در سال 1949 بود. اما اولین محفل روحانی ملی در سال 1972 تشکیل شد و پیش از آن هم رابطه گرمی بین چند نفر از اهالی ایرلند شمالی و جنوبی برقرار بوده است . برخی نیز عقیده دارند که اولین بهایی ایرلندی دکتر "فردریک د. اولین " بود که در سال 1901 در آمریکا اقامت داشته است .
بهایی گری در جزایر کناره های انگلستان از سال 1953 به توسط افراد ذیل معرفی شد: خانم "اولین بکستر"، "ضیاءالله اصغرزاده (جرسی )"، آقای "ویلیام دانینگ " (جزایر ارکنی )، خانم "بریژیت هاسل بلت " )جزایر شتلند)، خانم "جرالدین گرنی " و خانم "آنالیزا هیگ "(جزایر غربی ).

کنگره ملی بهاییان در سال 1963 در رویال آلبرت هال لندن
انگلستان مرکز مهم کنفرانس های بین المللی بهاییان از آغاز تاکنون بوده است که معروف ترین آن کنگره جهانی آنان در لندن بود که در تالاربزرگ "رویال آلبرت هال " لندن برگزار گردید. در سال 1982 نیز پنج کنگره در موضوع بهاییان در منطقه اروپا، کانادا و ایرلند تشکیل شده است .

تعداد بهاییان
بنابه آمار رسمی منتشر شده از طرف خود بهاییان ، که بی شک اغراق می باشد جمعیت آنان درسراسر جهان در حدود 5 میلیون نفر است که می گویند در 235 کشور و سرزمین در سراسر جهان اقامت داشته و از 2100 گروه قومی و نژادی تشکیل می شود اما هیچ گونه آمار دقیق ودرست از تعداد آنها در انگلستان وجود ندارد و یا تعمداً اعلام نشده است .

فعالیت بهاییان در انگلستان
فعالیت آنان دو نوع است : یکی درون سازمانی و مربوط به جلسات خصوصی بین خودشان و دیگری عمومی که مسلمانان و دیگران و به خصوص ایرانیان را فرا می خوانند.
با توجه به اینکه گور شوقی افندی در لندن است باغ سرسبزی برای پذیرایی بازدیدکنندگان در منطقه این گور تأسیس شده و روزانه مراجعه کنندگان خود را دارد.
مرکز تبلیغی آنان که از مهم ترین خیابان های لندن در منطقه "نایثبریج " می باشد.
با توجه به حضور پناهندگان و ایرانیان فراری امسال به مناسبت یکصد و پنجاهمین سال هلاکت طاهره قره العین بهانه ای برای فعالیت گسترده عمومی آنان بوده است .

مراسم طاهره قره العین
روزهای جمعه در یکی از مناطق مختلف لندن که بیشتر ایرانیان سکونت دارند مانند "ایلینگ "، "کنزینگتون " و "اکتون " جلسه شعرخوانی ومویسقی ایرانی و سخنرانی برگزار می شود. در این جلسات اشعار طاهره با اجرای هنری توسط بهاییان و متأسفانه مسلمانان انجام می گیرد.مبلغین بهایی مانند مینو فوادی و ورقا شعر می خوانند و آوازه خوانانی مانند عهدیه برنامه اجرا می کنند. با کمال تأسف به دلیل عدم وجودبرنامه های مستمر کنسرت موسیقی ایرانی در لندن و با توجه به اینکه این برنامه های موسیقی مجانی و حتی پذیرایی هم می شوند تعدادی از ایرانیان غیرهایی علاقه مند به موسیقی ایرانی نیز جذب این مراسم شده اند. متأسفانه اکثراً گروه موسیقی از مسلمانان تشکیل می شود.
در این خصوص کتاب ها و مقالاتی نیز منتشر و توزیع شده است مانند کتاب "طاهر ه قر ه العین شاعرملی ایران " نوشته محرابی .
شایان ذکر است که به خاطر شهرت غزل معروف منسوب به وی "گر به تو افتدم نظر چهره به چهره رو به رو..." (گرچه این غزل ازصحبت لاری است ) که بارها در گذشته توسط تعدادی از خوانندگان سرشناس موسیقی ایرانی خوانده شده است . این مراسم جاذبه ای برای علاقه مندان موسیقی و شعر ایرانی داشته است .

فعالیت های آموزشی ، انتشاراتی و الکترونیکی
پایگاه اطلاع رسانی الکترونیکی آنان نیز به زبان انگلیسی در انگلستان فعال است و خدماتی را به مراجعه کنندگان ارائه می دهد.
از دیگر کارهای جدی بهاییان ، بر پا داشتن چاپخانه و نشر کتاب ها و اوراق تبلیغاتی است . چنان که چاپخانه محقری که در سال 1937 درمنچستر تأسیس شد، به زودی رشد یافته به نام "تراست " انتشاراتی بهاییان به کار پرداخت و سرانجام به "آکهام روتلند" انتقال یافت .
غیر از "تراست " نام برده ، ناشرانی خصوصی نیز چون "جرج رونالد" و "وان ورلد" در "آکسفورد" متعلق به بهاییان است . با توجه به این امکانات جای تعجب نیست که در این کشور بیش از هر جای دیگر اوراق و کتاب های بهاییان چاپ و منتشر می شود.
با کمک هایی که به مراکز گسترش ادیان در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی پژوهشی انگلستان می دهد مطالعات بهایی شناسی نیز به عنوان یکی از ادیان بعضاً مطرح می شود اما هیچ گاه رونق نداشته است .
شایان ذکر است که در میان رشته های تحصیلی در دانشگاه های بریتانیا رشته مستقلی به نام بهاییت وجود ندارد.
دایر ه المعارف بهایی به زبان انگلیسی توسط مرکز انتشارات آنان در آکسفورد به انگلیسی چاپ و منتشر شده است که مشخصات آن به قرار زیر است :
نام کتاب :
A Concise Encyclopedia of The Bahai Faith
نام مؤلف : پیتر اسمیت (Peter Smith)
ناشر: One World Oxford
مرکز انتشاراتی بهایی (Bahai Publishing Trust) که بیشتر به ترجمه و انتشار کتاب به زبان انگلیسی و نیز چاپ کتاب های فارسی نیزاقدام می کند، در انتشار کتاب بسیار فعال است .